100 lat temu, 17 marca 1921

Sejm Ustawodawczy uchwalił Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej, która do historii przeszła jako konstytucja marcowa. Zapisy ustawy zasadniczej tworzyły w Polsce system parlamentarno-gabinetowy.

Rola prezydenta została sprowadzona do funkcji reprezentacyjnych. Konstytucja zapewniała obywatelom wszystkie podstawowe swobody i gwarantowała równość wobec prawa.

Rok 2021 został ustanowiony Rokiem Polskiej Tradycji Konstytucyjnej, przez Senat Rzeczypospolitej Polskiej.

Jak napisano w uchwale: „Rok 2021 to rok dwóch rocznic o niezwykłym znaczeniu dla polskiej tradycji konstytucyjnej: 230-lecia Konstytucji 3 maja i 100-lecia Konstytucji marcowej”.

Senatorowie wskazali, że „powinniśmy pamiętać o konstytucjach, które były wyrazem troski naszych przodków o dobro Rzeczypospolitej, rozwój praw jednostki i stanowiły pozytywny wkład w europejskie dziedzictwo prawne”.

100 lat temu, 18 MARCA 1921 

Tego dnia w Rydze podpisano Traktat Ryski, Traktat pokoju między Polską a Rosją i Ukrainą.

Układ kończył trwającą od 1919 r. wojnę polsko-sowiecką, ustanawiał granicę obu państw i nakładał na bolszewików obowiązek zwrotu polskich dzieł sztuki i innych elementów dziedzictwa kulturowego.

Debaty traktatowe trwały kilka miesięcy, w ich wyniku ustalono, że Rzeczpospolita Polska uzyska ziemie utracone w wyniku trzeciego i częściowo drugiego zaboru: zachodni Wołyń, Polesie, gubernię grodzieńską i wileńską wraz z Mińszczyzną. Wschodnia granica zbliżona była do linii rozbioru z 1793 r.Oprócz traktatu o granicach, w Rydze ustalono również, że Polska otrzyma rekompensatę za wkład ziem polskich w budowanie gospodarki rosyjskiej w okresie rozbiorów, w wysokości 30 milionów rubli w złocie, oraz uzyska zwrot zrabowanych dóbr kultury, m.in. arrasów wawelskich, pomnika księcia Józefa Poniatowskiego autorstwa Bertela Thorvaldsena, widoków Warszawy Canaletta.

 

Podpisanie traktatu miało miejsce 18 marca 1921 o godz. 20:30 w pałacu Czarnogłowców w Rydze.

Traktat składał się z 26 artykułów.

Ze strony polskiej podpisy złożyli Jan Dąbski, Stanisław Kauzik, Edward Lechowicz, Henryk Strasburger i Leon Wasilewski. W imieniu Rosji Sowieckiej (oraz sowieckich republik Białorusi i Ukrainy) sygnowali dokument Adolf Joffe, Jakub Hanecki, Emanuel Kwiring, Jur Kociubiński i Leonid Oboleński. Traktat unormował stosunki między oboma państwami. Postanowienia (zwłaszcza dotyczące zobowiązań finansowych) nigdy nie zostały zrealizowane. Stan granic uznany w Rydze przetrwał  do września 1939 r.